Giới hạn số nguyện vọng xét tuyển: Giảm ‘ảo’ trong tuyển sinh

Trong phiếu khảo sát, Bộ đưa ra các phương án gồm: Tối đa 5 nguyện vọng, tối đa 10 nguyện vọng và không giới hạn nguyện vọng.

Bảo đảm công bằng và minh bạch

Bà Trần Thị Mỹ Diệu – Hiệu trưởng Trường Đại học Văn Lang (TPHCM) cho rằng, cần khống chế số lượng nguyện vọng, bởi việc này đòi hỏi thí sinh phải nắm bắt thông tin, suy nghĩ kỹ càng khi lựa chọn nguyện vọng xét tuyển. “Nếu đăng ký quá nhiều mà không có định hướng rõ ràng nghề nghiệp tương lai, nhiều em trúng tuyển nhưng không nhập học, gây lãng phí cơ hội cho người khác”, bà Diệu nhận định.

Thay vì không giới hạn nguyện vọng như hiện nay, Bộ GD&ĐT đề xuất giới hạn số nguyện vọng tối đa mà thí sinh có thể đăng ký. Mục đích là khắc phục tình trạng thí sinh đăng ký quá nhiều nhưng thiếu cân nhắc, dẫn đến xét tuyển “ảo” và gây khó khăn cho các cơ sở đào tạo.

Các đề xuất này được đưa ra dựa trên đánh giá những bất cập của phương thức tuyển sinh hiện tại.

Thứ nhất, hạn chế tình trạng đăng ký ảo. Việc không giới hạn nguyện vọng đã khiến nhiều thí sinh đăng ký tràn lan để tăng cơ hội trúng tuyển. Điều đó gây khó cho các trường trong việc xác định đúng số lượng thí sinh thực sự có nhu cầu học, khiến tỷ lệ “ảo” cao trong các đợt tuyển sinh.

Thứ hai, nâng cao chất lượng đầu vào. Việc siết chặt quy định tuyển sinh, đặc biệt với phương thức xét học bạ, được kỳ vọng sẽ giúp các trường lựa chọn được thí sinh phù hợp hơn, giảm tình trạng “vào cho có”, học không đúng ngành năng lực.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần giới hạn số nguyện vọng để tránh gây quá tải cho cả thí sinh lẫn nhà trường. Thực tế năm 2025 ghi nhận có thí sinh đăng ký tới hơn 100 nguyện vọng. Việc cho phép đăng ký quá nhiều khiến hệ thống phải xử lý khối lượng dữ liệu khổng lồ, trong khi hiệu quả không tương xứng.

“Giới hạn số nguyện vọng sẽ buộc thí sinh cân nhắc kỹ lưỡng hơn, lựa chọn ngành, trường phù hợp với năng lực và mục tiêu, đồng thời giảm áp lực cho các trường trong quá trình xét tuyển”, bà Trần Thị Mỹ Diệu nhấn mạnh.

Chuẩn hóa quy trình và dữ liệu

Tại Hội nghị Giáo dục đại học năm 2025, ông Nguyễn Tiến Thảo – Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT), cho biết nhìn từ số liệu năm 2025 cho thấy, chỉ 29,5% thí sinh đăng ký trên 10 nguyện vọng. Trong đó, thí sinh trúng tuyển ở nguyện vọng thứ 9 hoặc 10 không nhiều, hoặc trúng tuyển nhưng không nhập học. “Điều này cho thấy nhiều em đăng ký nhiều nguyện vọng vì tâm lý lo sợ rủi ro, ‘chống trượt’, hoặc đăng ký theo phong trào, không đúng mục tiêu nghề nghiệp”.

Cũng theo ông Thảo, việc đăng ký quá nhiều nguyện vọng khiến thí sinh thiếu trách nhiệm và động lực phấn đấu. “Khi các em có cảm giác ‘đăng ký cho chắc’, sự cố gắng sẽ giảm đi. Trong khi đó, khối lượng nguyện vọng quá lớn cũng gây áp lực cho công tác xét tuyển và xử lý dữ liệu”, ông nói thêm.

Bộ GD&ĐT cho biết, quy chế tuyển sinh sửa đổi sẽ sớm được công bố, hướng đến mục tiêu công bằng, tin cậy và phù hợp với Chương trình GDPT 2018. Đồng thời, Bộ đang dự kiến ban hành chính sách mới về ưu tiên khu vực của thí sinh, trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành đang tiến hành sáp nhập đơn vị hành chính.

Ở góc nhìn khác, TS Võ Thanh Hải – Phó Giám đốc Đại học Duy Tân (TP Đà Nẵng) cho rằng, việc giới hạn số lượng nguyện vọng chưa nên áp dụng ngay trong giai đoạn hiện nay, bởi điều đó có thể ảnh hưởng tới quyền lựa chọn của thí sinh và làm giảm tính linh hoạt của hệ thống tuyển sinh.

“Trước khi đưa ra quyết định, Bộ GD&ĐT nên dựa vào số liệu thực tế: Có bao nhiêu thí sinh đăng ký từ 5 – 10 nguyện vọng và bao nhiêu em đăng ký trên 10 nguyện vọng. Đây là dữ liệu quan trọng để đánh giá tác động của chính sách, tránh điều chỉnh vội vàng mà chưa có căn cứ”, TS Hải nhấn mạnh.

Theo ông, chất lượng tuyển sinh không nằm ở số lượng nguyện vọng, mà ở quy trình và tiêu chí xét tuyển minh bạch, công bằng, chuẩn hóa. Nếu hệ thống xét tuyển chặt chẽ, rõ ràng, thì dù thí sinh có đăng ký nhiều hay ít nguyện vọng, kết quả vẫn phản ánh đúng năng lực và nguyện vọng thực sự của các em.

Thay vì siết số lượng nguyện vọng, TS Võ Thanh Hải đề nghị chuẩn hóa tổ hợp xét tuyển và quy chế kỹ thuật trong toàn hệ thống.

“Hiện, một số ngành có quá nhiều tổ hợp khác nhau, khiến thí sinh khó định hướng và so sánh. Ví dụ, ngành Khoa học máy tính hiện có tới 7 tổ hợp xét tuyển. Nếu giới hạn nguyện vọng, thí sinh sẽ phải chọn lọc rất khó giữa các trường và tổ hợp, trong khi cơ hội được xét đúng năng lực lại bị thu hẹp”, ông Hải phân tích, đồng thời đề xuất thống nhất cách quy đổi điểm chứng chỉ tiếng Anh giữa các trường.

Theo ông, hiện có tình trạng ‘trăm hoa đua nở’, mỗi trường tự quy đổi điểm IELTS, TOEFL, TOEIC theo cách riêng. Điều này gây thiệt thòi cho thí sinh và làm giảm tính thống nhất của hệ thống.

Bộ GD&ĐT nên ban hành quy chuẩn chung để đảm bảo công bằng. Vì thế, cần chuẩn hóa kỹ thuật tuyển sinh – từ dữ liệu nguyện vọng, tổ hợp xét tuyển đến quy đổi chứng chỉ – sẽ giúp hệ thống vận hành hiệu quả hơn, giảm áp lực cho thí sinh. Mục tiêu cuối cùng là tuyển đúng người, đúng năng lực, không để thí sinh bị giới hạn cơ hội chỉ vì quy định kỹ thuật.

Phó Giám đốc Đại học Duy Tân nhấn mạnh, cải thiện chất lượng tuyển sinh phải được nhìn nhận một cách tổng thể, trong đó nâng cao năng lực và uy tín của cơ sở đào tạo là yếu tố then chốt. Nếu trường đại học giữ vững chất lượng, thí sinh sẽ tự cân nhắc chọn đúng ngành, đúng trường. Khi đó, việc giới hạn nguyện vọng sẽ trở nên không cần thiết.