Sáng 25/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo, cho ý kiến đối với dự thảo Nghị định về thành lập và tổ chức hoạt động của Quỹ Nhà ở quốc gia và biện pháp thi hành Nghị quyết số 201/2025/QH15 của Quốc hội thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, Dự thảo Nghị định nhằm thúc đẩy sự phát triển nhà ở xã hội, giúp người dân có thu nhập thấp có cơ hội tiếp cận với nhà ở phù hợp, gắn với việc hoàn thành mục tiêu thực hiện Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 – 2030”.
Quỹ Nhà ở quốc gia sẽ góp phần cân đối cung – cầu, điều chỉnh cơ cấu hàng hóa bất động sản, từ đó tác động hạ giá thành phân khúc nhà ở thương mại, giúp thị trường bất động sản phát triển ổn định, lành mạnh hơn; tạo nguồn lực dài hạn, bền vững cho phát triển nhà ở.
Việc xây dựng dự thảo Nghị định phải bảo đảm quy định đúng nội dung được giao tại Nghị quyết số 201/2025/QH15, tuân thủ đúng thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật; bảo đảm tính khả thi, tiết kiệm, hiệu quả; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; có sự kế thừa, ổn định, phát triển của hệ thống pháp luật về nhà ở; hạn chế phát sinh thủ tục hành chính.
Dự thảo Nghị định quy định việc thành lập, địa vị pháp lý và hoạt động của Quỹ Nhà ở quốc gia theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm Quỹ Nhà ở Trung ương, Quỹ Nhà ở địa phương.
Mục tiêu, chức năng hoạt động của Quỹ là đầu tư xây dựng, tạo lập nhà ở để cho thuê theo quy định.
Nguồn vốn hoạt động của Quỹ Nhà ở Trung ương được hình thành từ vốn ngân sách nhà nước, tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước; các nguồn huy động hợp pháp khác.
Dự thảo Nghị định đã phân quyền toàn bộ cho địa phương trong việc thành lập, quyết định tỷ lệ trích số tiền và mức vốn điều lệ ban đầu, vốn điều lệ bổ sung vào Quỹ Nhà ở địa phương.
Quỹ trực tiếp quản lý, vận hành nhà ở hoặc thuê đơn vị quản lý vận hành.
Quỹ Nhà ở quốc gia chỉ phục vụ cho thuê, hoạt động phi lợi nhuận
Làm rõ thêm về Dự thảo Nghị định, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho biết, nghị định được xây dựng nhằm triển khai chính sách thí điểm theo Nghị quyết số 201/2025/QH15, trong đó xác định Quỹ Nhà ở quốc gia chỉ phục vụ cho thuê, hoạt động phi lợi nhuận, có tư cách pháp nhân và là quỹ tài chính ngoài ngân sách. Quỹ không được chi trùng với nhiệm vụ đã do ngân sách đảm bảo. Nhà nước sẽ cấp vốn điều lệ ban đầu, sau đó huy động thêm từ nhiều nguồn lực khác như địa phương, tài trợ và các dự án liên quan.
Về mô hình tổ chức, Bộ Tài chính cho rằng đơn vị sự nghiệp công lập là phù hợp nhất trong điều kiện hiện nay, nhờ có khung pháp lý rõ ràng, khả năng triển khai thuận lợi và vừa bảo đảm có sự hỗ trợ của ngân sách, vừa tạo dòng tiền từ cho thuê để tái đầu tư. Thực tiễn ở TPHCM và Hà Nội cho thấy đã có các quỹ phát triển nhà ở hoạt động hiệu quả, song mỗi nơi theo một mô hình khác nhau. Điều này đặt ra yêu cầu phải lựa chọn mô hình thống nhất, khả thi trên phạm vi cả nước.
Ngoài ra, Bộ Tài chính đề nghị nghị định cần bảo đảm tính linh hoạt cho địa phương, tránh cứng nhắc áp dụng một mô hình duy nhất, đồng thời hạn chế tối đa việc phát sinh thêm bộ máy hành chính.
Tại cuộc họp, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường chia sẻ kinh nghiệm hoạt động của Quỹ Nhà ở TPHCM. Qua 20 năm hoạt động, quỹ này đã hỗ trợ gần 7.000 đối tượng vay vốn mua nhà, giải ngân hơn 3.800 tỷ đồng từ vốn điều lệ 1.600 tỷ đồng, chứng minh tính hiệu quả và bền vững. Ông Bùi Xuân Cường đề xuất bổ sung nguồn lực từ quỹ nhà tái định cư còn dư thừa, giao địa phương quyền linh hoạt trong huy động vốn, sử dụng tài sản và thực hiện các chính sách nhà ở đặc thù.
Đại diện UBND TP. Hà Nội đồng tình với mục tiêu hình thành Quỹ Nhà ở quốc gia, coi đây là công cụ quan trọng để phát triển nhà cho thuê, nhưng cần cân bằng giữa mục tiêu an sinh và hiệu quả tài chính; đồng thời tận dụng các đơn vị quản lý nhà ở tại địa phương, thay vì lập thêm tổ chức mới.
Tại cuộc họp, đại diện Bộ Nội vụ, Bộ Tư pháp cho rằng cơ quan soạn thảo cần tiếp tục làm rõ mô hình tổ chức và vận hành Quỹ Nhà ở quốc gia, phạm vi áp dụng đối với Quỹ Trung ương và Quỹ địa phương; bổ sung cơ chế Hội đồng quản lý; quy định rõ việc quản lý vốn, phân biệt nguồn hỗ trợ tự nguyện có mục đích và không có mục đích; cụ thể hóa cơ chế pháp lý về giao đất và thủ tục chuyển giao nhà ở xã hội nhằm bảo đảm tính khả thi, minh bạch khi thực hiện.
Đồng thuận cao với chủ trương thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia để hỗ trợ công nhân, viên chức và người lao động thuê nhà, lãnh đạo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đề xuất nghị định cần quy định rõ 3 vấn đề: Cơ chế hình thành quỹ nhà (tự xây, mua lại, cấp vốn qua doanh nghiệp hoặc thuê đơn vị khác xây dựng); phương thức quản lý vận hành (tự quản lý, thuê doanh nghiệp, hoặc bàn giao địa phương); và huy động vốn (từ Nhà nước, xã hội, cũng như nguồn thu cho thuê để tái đầu tư).
Cơ chế quản trị phải theo hướng doanh nghiệp, chặt chẽ và hiệu quả
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, khả năng tiếp cận nhà ở của người lao động vẫn rất khó khăn. Trong khi đó, Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 – 2030” khi hoàn thành cũng chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu. Do vậy, việc triển khai chính sách cho thuê nhà ở là thiết thực, phù hợp với thực tiễn.
Quỹ Nhà ở quốc gia không chỉ là tạo lập nhà ở từ việc mua nhà ở xã hội, nhà ở thương mại mà còn gắn với việc đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội cho các dự án nhà ở xã hội, vì vậy, cơ chế vận hành cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, bài bản và lâu dài, không để rơi vào tình trạng hình thức.
Theo đó, Quỹ Nhà ở quốc gia phải tách bạch giữa quỹ nhà và quỹ tài chính ở cả Trung ương và địa phương; có cơ chế thu hút, huy động vốn, phân bổ nguồn lực hợp lý, đồng thời bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và địa phương.
Về mô hình quản lý, Phó Thủ tướng cho rằng không nhất thiết lập thêm bộ máy mới, mà có thể giao cho các thiết chế sẵn có như quỹ đầu tư phát triển nhà ở tại TP. Hà Nội, TPHCM, đồng thời khuyến khích các tổ chức như Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, doanh nghiệp lớn tham gia xây dựng nhà cho thuê.
Phó Thủ tướng lưu ý hết sức cân nhắc về cơ chế quản lý để có thể thu hút nhân lực chất lượng cao, đủ năng lực quản lý nguồn vốn hàng nghìn tỷ đồng. Cơ chế quản trị phải theo hướng doanh nghiệp, chặt chẽ và hiệu quả, tránh vận hành theo mô hình sự nghiệp cứng nhắc.
Nguồn vốn cho quỹ, theo Phó Thủ tướng, có thể đến từ nhiều kênh: 20% quỹ đất trong các dự án nhà ở thương mại; quỹ nhà tái định cư còn dư thừa; ngân sách Trung ương, ngân sách địa phương; cũng như nguồn tích lũy từ quá trình cho thuê. Tất cả phải được quy định rõ ràng, vận hành linh hoạt, vốn phải quay vòng, tránh để nhà xây xong nhưng không có người thuê, dẫn tới lãng phí.
Để tạo nguồn lực lâu dài, bền vững, Phó Thủ tướng đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu phương án sử dụng 20% quỹ đất từ các dự án nhà ở thương mại, quỹ nhà tái định cư không dùng đến, đồng thời cho phép vốn tích lũy từ hoạt động cho thuê quay vòng trở lại quỹ.
Các khu nhà của Quỹ Nhà ở phải nằm trong quy hoạch đô thị, có hạ tầng đồng bộ, giá thuê phù hợp, được coi là tài sản công lâu dài. Việc xây dựng và quản lý có thể giao cho doanh nghiệp nhà nước lớn hoặc Tổng Liên đoàn Lao động với các dự án nhà công nhân, ký túc xá, theo nguyên tắc “giao cho ai, người đó chịu trách nhiệm, xây xong phải có người thuê”.
Phó Thủ tướng nêu rõ, việc thành lập và tổ chức hoạt động của Quỹ Nhà ở quốc gia là nhiệm vụ cấp thiết, áp lực lớn, nhưng phải thực hiện trong vài năm tới, bảo đảm thực sự khả thi, gắn với nhu cầu thực tế, có cơ chế quản lý linh hoạt và tránh lãng phí.
