Tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm lao động trẻ Trung Quốc tiếp tục leo thang, khi cả nhóm tốt nghiệp gần đây và nhóm đã ra trường vài năm đều gặp khó trong việc tìm được công việc phù hợp với trình độ đào tạo.
Theo Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc (NBS), tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm từ 16 đến 24 tuổi (không bao gồm sinh viên đang đi học) trong tháng 8/2025 tăng lên mức 18,9%, cao hơn 1,1 điểm phần trăm so với tháng 7 và là mức cao nhất kể từ khi NBS thay đổi cách tính vào cuối năm 2023. Nhóm lao động từ 25 đến 29 tuổi – phần lớn đã tốt nghiệp từ vài năm trước – cũng ghi nhận tỷ lệ thất nghiệp tăng, cho thấy áp lực không chỉ đè nặng lên sinh viên mới ra trường mà còn lan sang cả nhóm đã đi làm thời gian ngắn.
Trước đó, vào tháng 6/2025, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên từng giảm về mức 14,5%, nhưng lại tăng trở lại trong mùa cao điểm tốt nghiệp đại học, phản ánh tính chu kỳ của thị trường lao động. Mặc dù NBS đã loại trừ sinh viên chưa tốt nghiệp ra khỏi thống kê để phản ánh rõ hơn thực trạng tìm việc thật sự, số liệu mới vẫn cho thấy cung lao động tăng nhanh hơn khả năng hấp thụ của nền kinh tế.
Báo cáo từ Nhân Dân nhật báo cho biết năm 2025 Trung Quốc có khoảng 12,22 triệu người tốt nghiệp đại học, tăng thêm khoảng 430.000 so với năm 2024. Đây là năm thứ ba liên tiếp Trung Quốc vượt mốc 10 triệu cử nhân mới mỗi năm. Chính phủ đặt mục tiêu tạo ra hơn 12 triệu việc làm thành thị, nhưng với quy mô sinh viên tốt nghiệp như hiện tại, thách thức vẫn còn lớn. Tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại, nhu cầu việc làm chuyển dịch sang những ngành yêu cầu kỹ năng mềm và công nghệ, trong khi phần lớn sinh viên vẫn được đào tạo theo mô hình truyền thống, gây ra tình trạng lệch pha giữa năng lực và yêu cầu công việc.
Một hội chợ việc làm tổ chức tại Đại học Hắc Long Giang vào ngày 15/9/2025 đã thu hút hơn 22.000 sinh viên đến tham gia trực tiếp và hơn 100.000 người đăng ký tư vấn trực tuyến. Trong số đó, có đến khoảng 80% ứng viên sở hữu bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ. Sự tham gia đông đảo của nhóm học vấn cao cho thấy ngay cả tầng lớp trí thức cũng không tránh khỏi khó khăn trong thị trường việc làm hiện nay.
Tình trạng “đại chúng hóa giáo dục đại học” được xem là một trong những nguyên nhân khiến thị trường việc làm mất cân đối. Theo đánh giá của Times Higher Education, tốc độ mở rộng hệ thống giáo dục đại học ở Trung Quốc tuy giúp nâng cao trình độ dân trí, nhưng cũng tạo ra hiện tượng “giảm giá bằng cấp” do cung vượt cầu. Nhiều sinh viên sau khi hoàn thành chương trình cử nhân phải tiếp tục học lên cao học để tăng cơ hội cạnh tranh. Tuy nhiên, khi thạc sĩ và tiến sĩ xuất hiện ngày càng nhiều, chính họ lại trở thành nhóm gặp khó trong tuyển dụng.
Hiện tượng mismatch giữa kỹ năng đào tạo và yêu cầu thực tế của doanh nghiệp diễn ra phổ biến. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu khả năng trả lương tương xứng cho người có bằng cấp cao, trong khi các tập đoàn lớn chỉ tuyển chọn số ít ứng viên phù hợp. Một bộ phận thạc sĩ buộc phải chấp nhận làm công việc đơn giản, không tương xứng với năng lực, làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực và gây ra tâm lý bất mãn.
Dữ liệu từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc cho thấy trong mùa hè năm 2025, tỷ lệ thất nghiệp của nhóm từ 25 đến 29 tuổi dao động từ 6,7% đến 7,2%, dù không cao bằng nhóm 16 đến 24 tuổi nhưng vẫn là mức đáng lo ngại. Đây là giai đoạn đầu sự nghiệp, nơi đáng lẽ người lao động bắt đầu ổn định vị trí và phát triển chuyên môn. Việc thất nghiệp kéo dài trong giai đoạn này có thể khiến người lao động đánh mất động lực và cơ hội nâng cao kỹ năng.
Trong hơn một thập kỷ qua, Trung Quốc đã đầu tư hàng tỷ nhân dân tệ để nâng cấp hệ thống đại học, kỳ vọng biến tầng lớp trí thức trẻ thành động lực tăng trưởng. Tuy nhiên, chính sách đào tạo đại trà không đi kèm cải tổ thị trường lao động dẫn đến hệ quả là thị trường không thể hấp thụ hết số lao động có trình độ cao. Sự bất tương thích giữa quy mô đào tạo và khả năng sử dụng lao động đã được nhiều học giả cảnh báo, song chưa có giải pháp toàn diện.
Giáo sư Zhu Hong thuộc Đại học Nam Kinh nhận xét: “Thời kỳ mà vào đại học là có thể đổi đời đã qua rồi. Việc mất giá của bằng cấp là điều không thể tránh khỏi trong xã hội cạnh tranh cao như hiện nay”. Theo ông, thay vì chạy theo số lượng bằng cấp, người học nên đầu tư vào năng lực thực tế và khả năng thích nghi với thị trường đang thay đổi nhanh chóng.
Các chuyên gia khuyến nghị chính phủ cần có chính sách hỗ trợ nhóm lao động trẻ bước vào thị trường việc làm, bao gồm cải cách chương trình đào tạo đại học, khuyến khích doanh nghiệp tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp và thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Nếu không giải quyết được vấn đề thất nghiệp trong nhóm thanh niên có trình độ, nền kinh tế có thể đối mặt với sự lãng phí nguồn lực và bất ổn xã hội trong dài hạn.
Nguồn Giáo dục & Cuộc sống
