Nghiện video ngắn: Thói quen giải trí thời số hóa và hệ lụy khó lường

Theo báo cáo “Nhu cầu giải trí số 2024 – 2025” của Appota, người Việt dành trung bình 70 phút mỗi ngày để xem video dài trên YouTube và gần 60 phút cho video ngắn, chủ yếu trên TikTok. Một khảo sát khác cho thấy người dùng trong nước ưa chuộng các video có độ dài dưới 3 phút, đặc biệt giới trẻ chỉ xem những clip ngắn chưa đến 1 phút.

Theo thông tin từ nld.com.vn, không chỉ TikTok – nền tảng video ngắn phổ biến nhất Việt Nam với hơn 67 triệu người dùng, mà hầu hết các mạng xã hội lớn như Facebook, Instagram, YouTube đều đã tích hợp tính năng video ngắn. Gần đây, Zalo cũng ra mắt Zalo Video với giao diện thân thiện, dễ sử dụng, dù sức hút chưa thể so sánh với các nền tảng xuyên biên giới.

Sự bùng nổ của video ngắn đang làm thay đổi thói quen giải trí và tiếp nhận thông tin của người Việt. Người dùng bị cuốn hút bởi dạng nội dung sinh động, cập nhật nhanh, dễ tiêu thụ, đồng thời bị chi phối bởi tâm lý sợ bỏ lỡ “hot trend”. Nhiều người cho rằng xem video ngắn giúp tiết kiệm thời gian, nhưng thực tế lại bị cuốn vào vòng lặp xem hết clip này đến clip khác, khiến thời gian tiêu tốn gấp nhiều lần.

Các chuyên gia công nghệ nhận định video ngắn đáp ứng nhu cầu giải trí tức thì của giới trẻ, nhất là nhóm gen Z và gen Y, những người thích khám phá điều mới lạ, gây cười, và bắt trend nhanh. Tuy nhiên, “trò giải trí nhanh” này khiến người xem dễ mất kiểm soát thời gian, tưởng rằng chỉ xem vài phút nhưng thực tế để hàng giờ trôi qua trong vô thức.

Một số nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng việc sử dụng video ngắn quá mức có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tập trung và ghi nhớ. Người dùng TikTok được ghi nhận có hiệu suất trí nhớ dự định thấp hơn đáng kể so với người dùng các nền tảng khác. Nhiều nghiên cứu khác cũng cảnh báo mối liên hệ giữa việc nghiện video ngắn và triệu chứng lo âu, rối loạn giấc ngủ, giảm hiệu suất học tập, đặc biệt ở sinh viên, nhóm dễ bị cuốn vào nội dung giải trí tức thời, dẫn đến trì hoãn việc học và làm.

Theo nhà sáng lập OneAds Digital, vấn đề không nằm ở bản chất nội dung mà ở thuật toán gợi ý của các nền tảng như TikTok, YouTube Shorts hay Reels. Mỗi cú lướt, mỗi video chỉ vài chục giây đều được thiết kế để giữ chân người xem lâu nhất có thể, khiến não bộ quen với phản xạ “xem – quên – lướt tiếp” mà thiếu khả năng tư duy phản biện.

Để thoát khỏi vòng lặp tiêu thụ nội dung nhanh, các chuyên gia khuyến nghị người dùng nên giới hạn thời gian xem video ngắn mỗi ngày, chỉ theo dõi những kênh có giá trị thực sự như học kỹ năng, ngoại ngữ, sáng tạo nội dung. Người dùng nên chủ động tìm kiếm thông tin thay vì chỉ xem những gì được thuật toán gợi ý. Với trẻ em, phụ huynh cần đồng hành, giúp con phân biệt nội dung chất lượng và nội dung câu view, giả mạo, tránh bị cuốn vào dòng thông tin vô bổ.

Theo nhận định của các chuyên gia trên vov.vn, việc nghiện clip ngắn không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất, mà còn ảnh hưởng đến cả sức khỏe tinh thần. Việc tiếp xúc lâu với ánh sáng màn hình dễ gây mỏi mắt, rối loạn giấc ngủ. Giữ nguyên một tư thế trong nhiều giờ có thể dẫn đến đau mỏi cơ xương khớp. Ngoài ra, nghiện mạng xã hội còn làm tăng cảm giác căng thẳng, lo âu, thậm chí trầm cảm, làm giảm năng suất học tập và làm việc.

Không chỉ thế, lạm dụng video ngắn còn tác động tiêu cực đến “sức khỏe xã hội” khi người dùng dần quên đi tương tác trực tiếp với người thật ngoài đời. Khi não bộ liên tục nạp những tư duy đơn giản, ngắn hạn, khả năng tập trung và tư duy sâu sắc cũng giảm đi, khiến việc học và làm việc trở nên kém hiệu quả.

Để hạn chế các tác hại của tình trạng này, các chuyên gia khuyến cáo, người trẻ nên thiết lập giới hạn sử dụng mạng xã hội, đồng thời tăng cường hoạt động thể thao, giao tiếp thực tế để cân bằng đời sống. Khi biết sử dụng công nghệ một cách chủ động và có chọn lọc, người dùng sẽ tận dụng được mặt tích cực của video ngắn mà không bị chi phối bởi nó.

T.An (t/h)