Xét tuyển đại học bằng học bạ từng được coi là cơ hội rộng mở cho nhiều thí sinh, nay lại bị cho là thiếu công bằng, khi sự chênh lệch trong cách đánh giá giữa các trường và tình trạng “làm đẹp” điểm số vẫn chưa kiểm soát được. Tranh luận bỏ hay giữ phương thức này đang đặt ra câu hỏi lớn cho ngành giáo dục về sự công bằng, minh bạch và cách đánh giá đúng năng lực thực chất của học sinh.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (Bộ GD&ĐT) đang lấy ý kiến về việc có nên tiếp tục hay dừng áp dụng xét tuyển đại học bằng học bạ.
Đây là một trong những phương thức phổ biến nhất nhiều năm qua, nhưng cũng gây nhiều tranh luận về tính công bằng và minh bạch. Thống kê của Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT) cho thấy, năm 2025 có tới 17 phương thức tuyển sinh khác nhau, trong đó 42,4% thí sinh đăng ký xét học bạ THPT, 39,1% sử dụng điểm thi tốt nghiệp và 18,5% lựa chọn các hình thức khác.
Học bạ chưa đủ tin cậy
GS.TS.NGND Nguyễn Thị Mỹ Lộc – nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN) nhìn nhận việc bỏ xét tuyển đại học bằng học bạ là xu hướng cần thiết nhằm nâng cao tính công bằng và minh bạch trong tuyển sinh.
Theo GS.TS Mỹ Lộc, sự khác biệt quá lớn giữa các trường THPT hiện nay là một rào cản đối với phương thức này. Bà cho rằng: “Với gần 3.000 trường trung học phổ thông trên cả nước, cách ra đề, chấm điểm, mức độ đánh giá khác nhau nên điểm học bạ không phản ánh chuẩn xác năng lực học sinh. Thậm chí còn tồn tại tình trạng ‘làm đẹp học bạ’, mà đến nay chưa kiểm soát được”.
Bà cho rằng nếu tiếp tục dựa nhiều vào học bạ, kết quả tuyển sinh sẽ khó đảm bảo sự công bằng giữa các vùng miền và các nhóm học sinh. Do đó, phương thức thi tuyển, vốn có tính chuẩn hóa cao hơn, vẫn là lựa chọn hợp lý để đánh giá thực chất năng lực. “Nếu xét tuyển bằng kết quả thi thì sẽ thực chất và chính xác hơn”, bà cho biết.
Trước những lo ngại rằng việc thay đổi phương thức tuyển sinh có thể gây xáo trộn cho học sinh, cần thông báo ngay từ đầu cấp để các em chuẩn bị, GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc nhấn mạnh sự khác biệt trong hướng thay đổi: “Ví dụ như chúng ta đang thi tuyển xong quay sang xét học bạ đột ngột thì nó mới ảnh hưởng. Còn bây giờ đang từ xét học bạ mà chuyển sang thi thì nếu em học thật sự, em học thực chất thì việc thi không ảnh hưởng gì cả”. Vì vậy, bà cho rằng Bộ Giáo dục nếu quyết định thay đổi thì cũng cần thông báo sớm, chẳng hạn từ năm học 2026, để học sinh và phụ huynh có sự chuẩn bị.
Theo GS.TS.NGND Nguyễn Thị Mỹ Lộc, tuyển sinh đại học không thể áp dụng một khuôn mẫu chung cho tất cả. Việc lựa chọn đầu vào còn phụ thuộc vào ngành nghề, lĩnh vực và đặc thù của từng trường. Bà cho rằng trong thời gian tới, cơ cấu hệ thống đại học sẽ có nhiều thay đổi, và theo Luật Giáo dục Đại học, quyền tự chủ cho phép các trường bổ sung thêm những phương thức tuyển sinh riêng phù hợp. Điều này, theo bà, sẽ góp phần tăng tính chính xác trong việc tuyển chọn sinh viên.
Vấn đề từ điểm học bạ không đồng nhất
PGS.TS Nguyễn Đức Sơn – Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội – cho rằng việc điều chỉnh phương thức xét tuyển đại học bằng học bạ cần được thực hiện một cách thận trọng. Ông phân tích: “Việc xét học bạ bộc lộ những hạn chế về tính công bằng và khách quan. Điểm học bạ tại các trường phổ thông không hoàn toàn đồng nhất, bởi ngoài mục tiêu đánh giá trình độ học sinh, còn có những mục tiêu khác như động viên, khuyến khích và điều chỉnh quá trình học tập. Do đó, điểm số này không thể được xem là thước đo đồng đều”.
Theo PGS.TS Nguyễn Đức Sơn, việc mỗi trường đại học quy đổi điểm học bạ theo cách riêng cũng làm hạn chế tính công bằng: “Hai điểm không đồng nhất trên dễ dẫn đến việc xét tuyển bằng học bạ không đảm bảo công bằng, khách quan. Đây cũng là một trong những lý do Bộ Giáo dục và Đào tạo có ý kiến đề xuất giảm hoặc dừng xét tuyển bằng học bạ”.
Tuy nhiên, ông Sơn khẳng định điều này không mâu thuẫn với việc Bộ vẫn công nhận 50% điểm học bạ trong kỳ thi tốt nghiệp THPT. “Không phải Bộ không tin cậy vào kết quả học bạ, mà vấn đề là Bộ cần tạo ra môi trường đảm bảo công bằng trong giáo dục. Việc sử dụng các phương thức mà tính công bằng chưa được bảo đảm sẽ được điều chỉnh”, ông nói.
Ông cũng phân tích sự khác biệt giữa xét tuyển đại học và xét tốt nghiệp: “Xét tốt nghiệp là đánh giá cả quá trình học tập lâu dài từ lớp 1 đến lớp 12, bao gồm điểm môn học, kết quả rèn luyện, hoạt động giáo dục. Điểm cuối cùng chỉ là một phần trong toàn bộ quá trình, nên về nguyên tắc, cách đánh giá này vẫn thỏa đáng”.
Về lộ trình triển khai, PGS.TS Sơn cho rằng cần có sự phản hồi từ học sinh, phụ huynh, các trường phổ thông và đại học: “Năm nay, Bộ GD&ĐT đã công bố các định hướng, bắt đầu từ tổng kết năm nay và gợi ý cho năm tới. Đây là động thái tích cực, giúp tránh gây ‘sốc’ cho học sinh và các nhà trường khi thay đổi chính sách tuyển sinh”.
Trong bối cảnh gần nửa số thí sinh cả nước vẫn lựa chọn học bạ làm phương thức xét tuyển, tranh luận bỏ hay giữ không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà là bài toán về niềm tin và công bằng trong giáo dục. Việc Bộ GD&ĐT đưa ra quyết sách, cũng như lộ trình thực hiện, sẽ quyết định liệu học bạ có tiếp tục là “tấm vé” vào đại học, hay chỉ còn là một phần trong hồ sơ phản ánh quá trình học tập của mỗi học sinh.
Theo Thu Trang Báo Chính phủ
https://baochinhphu.vn/xet-tuyen-dai-hoc-bang-hoc-ba-nen-bo-hay-giu-102250927003604918.htm
